Γαρδίκι

Γαρδίκι

Θέση

13 χλμ βορειοδυτικά των Ιωαννίνων βρίσκεται το χωριό Μ. Γαρδίκι. Το χωριό βρίσκεται στους πρόποδες ενός λόφου που ονομάζεται Καστρί, στο οποίο καταγράφεται η ιστορία από τα αρχαία χρόνια. Ο κωνικός αυτός λόφος έχει θέση οχυρή με εξέχουσα στρατηγική σημασία, καθώς δεσπόζει και ελέγχει το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων.

Αρχαία Ιστορία

Την κορυφή του λόφου περιβάλλει, σε περίμετρο 800 μ. επιμελημένο πολυγωνικό
τείχος με ορθογώνιους πύργους και γωνιώδεις προεκβολές. Το αρχαίο τείχος σήμερα σώζεται ερειπωμένο, όχι μόνο από τον πανδαράτορα χρόνο αλλά και από τα τουρκικά οχυρωματικά έργα που έγιναν λίγο πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-14). Στο εσωτερικό της ακρόπολης, ανάμεσα στα χαλάσματα τουρκικών κτιρίων, πο­λυβολείων και εκτεταμένων τσιμεντένιων οχυρών, διακρίνονται μερικές δε­ξαμενές, ένα ορθογώνιο κτίριο και τμήματα οικιών των ελληνιστικών χρό­νων. Από τις ανασκαφές που έκαναν βρέθηκαν κινητά ευρήματα κυρίως όστρακα αγγείων, κέρματα, διαβρωμένα οστά ανθρώπων, οδο­ντοστοιχίες, πήλινα αγγεία, πολεμικά είδη (σπαθιά, πανοπλίες κ.ά.) και ένα άγαλμα του Αρείου Διός. Όλα αυτά τα ευρήματα φυλάσσο­νται στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Ιωαννίνων. Επίσης βρέθηκαν στις παρυφές του λόφου του Γαρδικιού και σε απόσταση 2 χλμ. Βόρεια της ακρόπολης από τον καθηγητή κ. Δ. Ευαγγελίδη ερείπια αρχαίου περιπτέρου ιωνικού ναού με πρόναο και σηκό και ευρύχωρη αυλή προς τα ανατολικά, στην οποία διασώθη­καν ίχνη βωμού. Δυστυχώς τα νεότερα χρόνια ο ναός έχει καταστραφεί από τους κατοί­κους, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν τους λίθους για ιδιωτική τους χρήση.

Η Ακρόπολη

Η ίδρυση της ακρόπολης της Πασσαρώνας τοποθετείται από τον κ. Σ. Δάκαρη πε­ρίπου έναν αιώνα πριν από την ίδρυση του ναού, στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. (425-400 π.Χ.). Σύμφωνα με τους τοπογραφικούς και ιστορικούς συσχετισμούς, η ακρόπολη του Γαρδικιού ταυτίζεται με την αρχαία Πασσαρώνα. Στις αρχές όμως του 3ου αι. π.Χ. ενισχύεται το τείχος της Πασσαρώνας στην ανατολική, βόρεια και δυτική πλευρά με ισχυρό πρόσθετο τείχος, και με οχτώ δυνατούς ορθογώνιους πύργους. Μόνο το νο­τιότερο τμήμα του περιβόλου δεν ενισχύθηκε, γιατί εκεί οι απότομες πλαγιές του λόφου προστάτευαν το τείχος από τις πολιορκητικές μηχανές.

Πύρρος

Η φροντίδα του Πύρρου για την Πασσαρώνα είναι εκ των πραγμάτων αυτονόητη, όχι μόνο στο πλαίσιο της ευρύτερης αμυντικής του πολιτικής, αλλά και επειδή πρόκειται για το κέντρο των γενεαλογικών παραδόσεων των Μολοσσών και την έδρα της Μολοσσικής εξουσίας όπου παρέμεινε ο βασιλιάς και οι άρχοντες. Ο Πύρρος εκτός από βασιλιάς των Μολοσσών και αρχηγός του στρατού, ήταν και θρησκευτικός άρχοντας του λαού. Ο Πύρρος δε δίστασε τελικά να μεταφέρει την πρωτεύουσα του κράτους του από την Πασσαρώνα στην Αμβρακία (τη σημερινή Άρτα), για να εξυπηρετήσει το πολιτικό και ιδεολογικό του πρόγραμμα και για να διατηρήσει την ισχυρή του θέση μεταξύ τωνάλλων βασιλέων.

Τουρκοκρατία

Το Γαρδίκι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν οικισμός του Δήμου των Ιωαννίνων. Αργότερα έγινε συνοικισμός της Ζωοδόχου και από το 1920 περίπου είναι ξεχωριστή κοινότητα, για να ξεχωρίζει από το Γαρδικόπουλο, χωριό της ίδιας περιοχής, όπως λέγεται, το Γαρδίκι είναι το μοναδικό χωριό, το οποίο κράτησε την ονομασία του μέχρι σήμερα. Το Γαρδίκι, όπως όλα τα χωριά μας, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν κτήμα των Τούρκων.

Οι κάτοικοι αναφέρουν ότι ο Αλή-Πασάς είχε στο χωριό μεγάλη έκταση με δικά του αμπέλια που τα καλλιεργούσαν υποχρεωτικά οι χωριανοί και του παρέδιναν τα σταφύλια, Επίσης, όπως λέγεται, ο Αλή-Πασάς είχε ορίσει σε κάθε χωριό έναν Τούρκο διοικητή. Στο Γαρδίκι είχε ορίσει διοικητή τον Θανάση Βάγια. Ο Θανάσης Βάγιας, όπως λένε οι παλαιότεροι, για άγνωστους λόγους είχε σφάξει 800 κατοίκους. Η περιοχή στην οποία σφάχτηκαν οι χωριανοί ήταν ένας λάκκος ο οποίος από τότε πήρε το όνομα ως "Λάκκος του Βάγια".

Επίσης στο χωριό συνδέεται πολύ με την πολιορκία των Ιωαννίνων. Στο Καστρί είχαν μεγάλα κανόνια οι Τούρκοι. Στο ναό του Προφήτη Ηλία υπήρχε το τουρκικό νοσοκομείο, στους πρόποδες του λόφου υπάρχει ένα μοναστήρι, το μοναστήρι της Παναγιάς, στο οποίο βρίσκεται το κρυφό σχολειό. Το μοναστήρι μαζί με το κρυφό σχολειό συντηρούνται ακόμα και σήμερα.

Επίσης στη βόρεια πλευρά του λόφου Καστρί υπάρχει ένα μεγάλο και όμορφο δά-ς με πλούσια πανίδα όπου εκεί έχουν βρει καταφύγιο πολλοί ζωικοί οργανισμοί.

Η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η πτηνοτροφία. Οι κάτοικοι καλλιεργούν καλαμπόκια, ποτιστικά, κηπευτικά, όσπρια, καπνό, βρίζα και αμπέλια.